Friese vlag Nederlandse vlag Engelse vlag Duitse vlag

Dekemastins

In het Friese dorpje Baard stond zo’n 500 jaar geleden een zogenoemde stins. (Een stins of state is een voormalige burcht of landhuis.) Oorspronkelijk werd deze benaming alleen gebruikt voor de stenen wachttorens die bij de houten state stond (het Friese woord stins betekent steenhuis).

Juw Dekema

De stins die hier stond maakte onderdeel uit van de woonstede van de vredelievende Juw Hettes Dekema. Die werd door keizer Maximiliaan van het Heilige Roomse Rijk in 1494 tot potestaat van Friesland aangesteld.

De potestaat was de hoogste vertegenwoordiger van het keizerlijke gezag en de taak van Juw Hettes Dekema was het oorlogsgeweld in de regio te doen ophouden en de rechtspraak te hervormen. Zijn grootste tegenstrever hierin was Jancko Douwema, een man die geweld niet uit de weg ging.

Juw Hettes heeft zijn missie als vredestichter niet waar kunnen maken en bedankte om die reden in 1498 voor het ambt van potestaat. In staatkundig opzicht betekende dit een kantelpunt in de Friese verhoudingen. Het hoogste ambtelijke interne Friese gezag werd door onderling gekrakeel blijvend uit handen gegeven en een niet-Fries werd toen als hoogste ambtelijke gezagdrager in het ambt van potestaat aangesteld.

Juw Dekema
De Martinikerk te Franeker, alwaar Juw Hettes Dekema begraven is.

In 1989 werden net buiten Baard de resten blootgelegd van het huis waar Juw Hettes Dekema heeft gewoond. Een muur van 18 x 1,5 meter en diverse voorwerpen werden opgegraven. Ook zijn de fundamenten van de stins gevonden. Daarna is het project beschreven, het graafgat weer gevuld en ging er gras over.

Stins

Download de presentatie over de opgravingen van de Dekemastins te Baard (Powerpoint, 35 MB)

Schieringers en Vetkopers is de naam die gegeven wordt aan twisten in Friesland en Groningen in de late middeleeuwen. Keizer Maximiliaan wilde dat Juw Hettes Dekema een eind maakte aan de strijd tussen deze partijen. De Vetkopers accepteerden de aanstelling van Juw Hettes niet, met als gevolg dat Juw Hettes Dekema zijn missie als vredestichter niet heeft kunnen waarmaken. Daarom bedankte hij in 1498 voor het ambt van potestaat.

Keizer Maximiliaan benoemde toen hertog Albrecht van Saksen, die voor handhaving van orde en rust een leger huursoldaten meebracht. Maar door geldgebrek brokkelde zijn gezag in de loop van de 16e eeuw gestadig af. Dat schiep voor de Vetkopers de mogelijkheid om onder leiding van Jancko Douwema en Paulus van Gravensteijn in 1514 de Dekemastins te verwoesten.

Herbouw volgde, maar in 1515 was het geldgebrek van de Hertog van Saksen dusdanig, dat zijn huursoldaten hun soldij niet meer ontvingen en gingen muiten. Het gevolg van de muiterij was dat die soldaten het Friese platteland afstroopten naar buit. In de volksmond werden de Saksische muiters “de Zwarte Hoop” genoemd. Zo is ook de Dekemastins in 1515 door “de Zwarte Hoop” verwoest.

Juw Hettes Dekema vestigde zich daarna met zijn gezin in Franeker waar hij in 1523 overleed. Het echtpaar is begraven in de Martinikerk in Franeker.

Het Dekemamonument is een initiatief van Dorpsbelang Baard.

Dekemawei 11
8834 XA Baard

E-mail: Jaap Scheffer.